John Myers
Тамак-аш өнөр жайында 2,600гө жакын жыпар жыттуу заттар даам жана жыт жагынан продуктыларга толуктоо берүү үчүн колдонулат. Кээ бир тамак-аштарда жыттар даамды күчөтүүчү жалгыз каражат болуп саналат. Германиянын даам өнөр жайы ассоциациясынын маалыматы боюнча, немистер ар бир кишиге жана жылына 137 килограмм даамдуу тамак жешет. Бирок, биз иш жүзүндө канча жыпар жыттуу заттарды керектей тургандыгы белгисиз. Керектөөчүлөр дагы эле жыпар жыттуу өнөр жай тарабынан берилген маалыматка көз каранды. Евробиримдиктин деңгээлинде учурда биздин тамак-ашыбыз менен канча даам жей турганыбызды түшүнүү оңой болот деген талкуу жүрүп жатат.
Көптөгөн жыпар жыттуу заттар абдан даамдуу. Тамак-аш өнөр жайы үчүн эмне жакшы: күчтүү таасир аз өлчөмдө менен жетишүүгө болот. Алкоголь же лактоза, мисалы, жыпар жыттуу заттар менен аралаштырылган суюлтуу үчүн колдонулат. Даам өндүрүүчүлөрдүн айтымында, кайра иштетилген жана жегенге даяр тамак-ашта 0.2 пайызга чейин спирт болушу мүмкүн.
Даамдардын кандай түрлөрү бар?
Арам жыттуу заттар жаратылыштан, бирок химиялык жактан да алынат. Арома Ординансы, жыпар жыттуу заттарды кайра иштетүүнү жөнгө салуучу, Германияда 1981-жылдан бери күчүндө. Тобокелдиктерди баалоо боюнча федералдык институт башкалардын арасында төмөнкү топторду айырмалайт:
- Табигый жыпар жыттуу заттар өсүмдүк, жаныбарлар же микробиологиялык чийки заттардан жасалат. Бул, мисалы, экстракция жана дистилляция жолу менен жасалат. Бул жыттарды көктүн же дарактын кабыгынан сыяктуу микроорганизмдерден да алууга болот.
- Жасалма ароматизаторлор химиялык жол менен өндүрүлөт жана тамак-ашта табигый түрдө кездешпейт.
- Даам экстракттары ар кандай жолдор менен тамак-аштан, ал тургай, башында тамак-аш болуп саналбаган заттардан алынат. Аларга цитрус же фенхель майы сыяктуу эфир майлары кирет.
- Реакциялык даамдар ар кандай ингредиенттердин аралашмасын башкарган жылытуу жолу менен алынат. Алар өздөрү башында кандайдыр бир жыпар жыттуу касиетке ээ болушу керек эмес. Мисалы, куурулган жыттар бышыруу жана куурууда пайда болот.
- Мындан тышкары, мисалы, "малина даамы" сыяктуу маалымат көп продуктыларда кездешет. Азык-түлүк ассоциациясынын айтымында, муну даам индикатору катары түшүнүү керек: жыты малинага окшош, бирок ал мөмөдөн чыкпаса керек. Бирок, эгерде ингредиенттердин тизмесинде, мисалы, "табигый кулпунай жыты" деп жазылса, жыттын 95 пайызы кулпунайдан болушу керек.
Даам берүүчү заттар зыянсызбы?
Даам берүүчү заттар Европанын Азык-түлүк коопсуздугу боюнча органы (EFSA) же башка эл аралык эксперттик орган тарабынан бааланат. Бирок, эксперттер көптөгөн учурларда маалымат абалы өтө толук эмес жана бааланышы керек болгон 2,600гө жакын заттар бар деген маселеге туш болушат. Азырынча ден соолукка зыян келтирүүчү бир нече гана жыпар жыттуу заттар аныкталган, ошондуктан мындан ары колдонууга тыюу салынган. Кээ бир даам берүүчү заттарды колдонууга чектөө коюлган. Булар белгилүү бир тамак-аш категориялары үчүн жана/же белгилүү максималдуу өлчөмдө гана колдонулушу мүмкүн. Бирок көп учурларда EFSAнын баалоолору алдын ала гана болуп саналат жана али аягына чыга элек.
Балдар тамак-ашындагы ароматизаторлор: керектөөчүлөрдүн жактоочулары эскертет
Даамдардын тамактануу жүрүм-турумуна канчалык таасир тийгизери талкууланат. Мисалы, ымыркайлардын, өзгөчө, алардын даамын өнүктүрүүгө таасир этиши мүмкүн жана жыпар жыттуу пайдалануу кийинчерээк тамак артыкчылыктарга таасир этиши мүмкүн деген көрсөткүчтөр бар. Керектөөчүлөрдүн жактоочулары ароматизаторлорду колдонууну көйгөйлүү деп эсептешет, айрыкча, алгач эмчек сүтүнө кошумча катары берилүүчү кошумча тамак-аш. Алар өзүңүздүн катуу буюмдарыңызды жасоону кеңеш беришет.
"Даамды күчөтүүчү заттардан" сак болуңуз
Көптөгөн тамак-аш азыктары "Даамын күчөткүчтөрдөн бекер" деп жарнак беришет. Керектөөчүлөрдүн күтүүсү көбүнчө буюмда эч кандай даамдар жок. Бирок бул көп учурда андай эмес. Так ошондон кийин жыттар даамды күчөтүүчүнү алмаштыруу үчүн колдонулат.
Геттинген университетинин 2017-жылы жүргүзгөн изилдөөсү даам аттары көбүнчө керектөөчүлөр үчүн түшүнүксүз деген жыйынтыкка келген.
