Crystal Nelson
Wij houden van chocolade. Maar je kunt je eetlust verliezen gezien het lot van veel cacaoboeren. Chocolade gemaakt van fairtradecacao doet geen pijn aan onze portemonnee, maar helpt kleine boeren in Afrika, Midden- en Zuid-Amerika wel aan een beter leven.
De misstanden op cacaoplantages, vooral in West-Afrika, zijn al zeker twintig jaar bekend. In 2000 schokte een BBC-televisiereportage de wereld. De journalisten brachten de handel in kinderen uit Burkina Faso, Mali en Togo aan het licht. Mensenhandelaren hadden de meisjes en jongens als slaven verkocht om cacao te verbouwen in Ivoorkust. Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties kwam 71 procent van alle cacaobonen in 2018 uit Afrika – en slechts 16 procent uit Zuid-Amerika.
De foto's werden gevolgd door persberichten en commentaar van niet-gouvernementele organisaties. De European Cocoa Association, de vereniging van grote Europese cacaohandelaren, noemde de beschuldigingen vals en overdreven. De industrie zei wat de industrie in dergelijke gevallen vaak zegt: de rapporten zijn niet representatief voor alle teeltgebieden. Alsof dat iets verandert.
Toen reageerden politici. In de Verenigde Staten is wetgeving voorgesteld ter bestrijding van kinderslavernij en misbruik van kinderarbeid in de cacaoteelt. Het zou een scherp zwaard zijn geweest in de strijd tegen kindslaven. Zou. Uitgebreide lobby van de cacao- en chocolade-industrie maakte het ontwerp ongedaan.
Fairtrade chocolade – zonder kinderarbeid
Wat overbleef was een zachte, vrijwillige en niet-juridisch bindende overeenkomst die bekend staat als het Harkin-Engel Protocol. Het werd in 2001 ondertekend door Amerikaanse chocoladefabrikanten en vertegenwoordigers van de World Cocoa Foundation - een stichting die wordt ondersteund door de grootste bedrijven in de industrie. De ondertekenaars beloofden een einde te maken aan de ergste vormen van kinderarbeid - zoals slavernij, dwangarbeid en werk dat schadelijk is voor de gezondheid, veiligheid of zeden - in de cacao-industrie.
Het gebeurde: bijna niets. De tijd van uitstel brak aan. Tot op de dag van vandaag werken kinderen in de chocolade-industrie. Ze zijn een symbool geworden van de oneerlijke handel van de cacao-industrie. In 2010 toonde de Deense documentaire "The Dark Side Of Chocolate" aan dat het Harkin-Engel Protocol vrijwel ineffectief was.
Uit een onderzoek van de Tulane University uit 2015 bleek dat het aantal kinderen dat op cacaoplantages werkt sterk is gestegen. In de belangrijkste teeltgebieden van Ghana en Ivoorkust werken ongeveer 2.26 miljoen kinderen tussen de 5 en 17 jaar in de cacaoproductie – meestal onder gevaarlijke omstandigheden.
En vaak helemaal niet om hun families te onderhouden: mensenrechtenorganisaties wijzen er al jaren op dat veel kinderen die in de cacaoproductie werken zeer waarschijnlijk het slachtoffer worden van mensenhandel en slavernij.
Eerlijke cacao: Eerlijke betaling in plaats van kinderarbeid
Maar de realiteit is ingewikkeld. In feite zou het verminderen van kinderarbeid op cacaoplantages niet helpen om het probleem van oneerlijk verhandelde chocolade op te lossen. Integendeel: het zou zelfs de armoede van kleine boeren kunnen verergeren.
Dit werd aangetoond in de studie "The Dark Side of Chocolate" uit 2009 van het Südwind Research Institute. Hun auteur, Friedel Hütz-Adams, legt de reden uit: nadat verschillende voedingsbedrijven hun leveranciers hadden gewaarschuwd geen kinderarbeid te gebruiken tijdens de oogst, waren de opbrengsten van de boeren gedaald. Bedrijven als Mars, Nestlé en Ferrero hadden geëist dat kinderarbeid werd vermeden nadat ze onder druk kwamen te staan vanwege berichten dat er minderjarige arbeiders op de plantages werkten.
De oplossing ligt niet alleen in het verbod op kinderarbeid, maar in een eerlijkere betaling voor kleine boeren, vervolgt de econoom: “Ze laten hun kinderen niet werken voor de lol, maar omdat ze ervan afhankelijk zijn.” Eerlijke handelsvoorwaarden zijn noodzakelijk. De situatie van cacaoboeren en hun gezinnen kan alleen verbeteren als hun inkomen stijgt.
Cacaoteelt moet weer de moeite waard zijn
De grote bedrijven die cacao verwerken kunnen niet meer om een engagement heen dat de inkomenssituatie van de kleine cacaoboeren verbetert. Want er waren onderzoeken in Ghana, volgens welke slechts 20 procent van de cacaoboeren wil dat hun kinderen in dit beroep gaan werken. Velen zouden liever van teelt veranderen – bijvoorbeeld naar rubber.
En ook de belangrijkste exporteur, Ivoorkust, dreigt in de problemen te komen. In veel regio's daar is de kwestie van landrechten niet opgehelderd. Op veel plaatsen hebben lokale leiders, bekend als chiefs, immigranten toestemming gegeven om land te ontruimen en te bewerken zolang ze cacao verbouwen. Als er een landrechtenhervorming komt en boeren zelf kunnen bepalen wat ze verbouwen, kan hier ook een grootschalige vlucht van cacao plaatsvinden.
Eerlijke chocolade helpt tegen verarming
Want de cacaoteelt is voor veel boeren nauwelijks de moeite waard. De prijs van cacao is al tientallen jaren ver verwijderd van het hoogste punt ooit. In 1980 ontvingen cacaoboeren bijna 5,000 dollar per ton cacao, gecorrigeerd voor inflatie, in 2000 was dat nog maar 1,200 dollar. Inmiddels – in de zomer van 2020 – is de cacaoprijs weer gestegen tot zo’n 2,100 dollar, maar dat is nog niet voldoende. Fairtrade cacao daarentegen wordt beter betaald: per 1 oktober 2019 steeg de Fairtrade minimumprijs naar 2,400 dollar per ton.
Over het algemeen fluctueren de prijzen al jaren sterk. De reden is niet alleen de andere opbrengst van de cacaooogst, maar ook de – soms wisselende – politieke situatie in de landen van herkomst. Daarnaast zijn er de gevolgen van financiële speculatie en wisselkoersschommelingen van de dollar, waardoor de prijs moeilijk te berekenen is.
De lage prijs van cacao verarmt veel boeren: wereldwijd wordt cacao verbouwd op zo'n vierenhalf miljoen boerderijen, en vele miljoenen mensen verdienen hun brood met het verbouwen en verkopen ervan. Maar meer dan terecht, en dat, hoewel er in 2019 met zo'n 4.8 miljoen ton meer cacao werd geproduceerd dan ooit tevoren. Als de boeren nog minder kunnen leven dan voorheen en dus het landbouwproduct veranderen, heeft de miljarden- en cacao-industrie een probleem.
Fairtradechocolade boekt vooruitgang
De fairtradeorganisaties hebben berekend hoe hoog de cacaoprijs zou moeten zijn om de boeren een behoorlijk inkomen te garanderen. Dit is de minimumprijs die boeren ontvangen in het Fairtrade-systeem. Zo kunt u met zekerheid uw inkomen plannen. Als de wereldmarktprijs boven deze benadering uitstijgt, stijgt ook de prijs die in eerlijke handel wordt betaald.
In Duitsland wordt het leeuwendeel van de chocoladeproducten echter nog steeds conventioneel vervaardigd. Chocolade gemaakt van fairtradecacao blijft een marginaal product, maar heeft vooral de laatste jaren grote vooruitgang geboekt. De verkoop van Fairtrade-cacao in Duitsland is tussen 2014 en 2019 meer dan vertienvoudigd, van 7,500 ton tot ongeveer 79,000 ton. De belangrijkste reden: Fairtrade International lanceerde in 2014 haar cacaoprogramma, waar vele duizenden boeren bij betrokken zijn. In tegenstelling tot het klassieke Fairtrade-keurmerk ligt de focus niet op de certificering van het eindproduct, maar op de grondstof cacao zelf.
Eerlijke cacao in Duitsland
De snelle toename van eerlijke cacao laat zien dat het onderwerp lokale consumenten en fabrikanten heeft bereikt. Volgens Transfair ligt het aandeel fairtradecacao nu rond de acht procent. Of je dat verbazingwekkend hoog of jammerlijk laag vindt, is een kwestie van smaak.
Waar de Duitsers zeker nog zin in hebben is chocolade. We trakteren onszelf op het equivalent van 95 staven (volgens de Federatie van Duitse Industrieën) per hoofd van de bevolking en per jaar. Misschien denken we bij onze volgende andere aankoop ook aan de cacaoboeren en trakteren we ze op een eerlijke prijs. Het is niet ingewikkeld: fairtradechocolade vind je tegenwoordig in elke discounter.
