Stevia – Suikervrije zoetheid

Steviabladeren worden in de EU als een nieuw voedingsmiddel beschouwd. De bladeren kunnen niet als voedsel worden gebruikt. Uitzonderingen zijn het gebruik in kruiden- en vruchtenthee en de verwerking tot zoetstof.

De essentie in het kort:

• De steviaplant en zijn bladeren worden in de EU als een nieuw voedingsmiddel beschouwd en zijn nog niet als zodanig goedgekeurd.
• Een uitzondering is het gebruik van steviabladeren als ingrediënt in theemelanges, aangezien de bladeren vóór 1997 in thee in de EU werden gebruikt.
• Extracten van de steviaplant (steviolglycosiden) zijn toegestaan ​​als zoetstof E 960 met wettelijk vastgestelde maximumhoeveelheden. De zoetstof valt niet onder de Novel Food Verordening en kan dus voor verschillende voedingsmiddelen gebruikt worden.
• E 960 is ongeveer 200-400 keer zoeter dan tafelsuiker.

Wat zit er achter de reclamebeloftes voor stevia of steviolglycosiden?

Consumenten krijgen vaak het beeld van een “gezonde zoetheid uit de natuur”.

Hoewel stevia een natuurlijke plant is met een complexe structuur, worden steviolglycosiden uit de plant geïsoleerd met behulp van een chemisch, meertraps extractieproces en moeten ze voldoen aan wettelijk vastgelegde zuiverheidseisen. Zelfs als de grondstof een plant is, hebben het productieproces en de verkregen extracten niet veel meer te maken met "natuurlijkheid".

Zo is de zoetstof een industrieel product – net zoals geraffineerde suiker een industrieel product is dat wordt gewonnen uit de “natuurlijke” plant van suikerbiet of suikerriet.

Van de zoetstof wordt gezegd dat het een "gezond alternatief voor suiker" is.

Ongeveer 10 jaar geleden veroorzaakte stevia een grote hype in dit land. Er was grote hoop dat alle problemen met diabetes en suikerconsumptie zouden worden opgelost, maar dit wensdenken kwam niet uit.

In feite leveren steviolglycosiden geen calorieën omdat ze onverteerbaar zijn voor mensen. Door de bijzondere zintuiglijke eigenschappen, zoals een relatief langzame intrede van zoetheid en de zoethoutachtige, bittere nasmaak, kan suiker in voedingsmiddelen slechts in beperkte mate door de zoetstof worden vervangen. Bovendien moet het ontbrekende volume van de suiker tijdens het bakken worden gecompenseerd als suiker moet worden vervangen door steviolglycosiden.

Stevia staat in Zuid-Amerika al lang bekend als geneeskrachtig kruid en wordt daar bij verschillende kwalen gebruikt. Van Stevia wordt gezegd dat het een bloedsuiker- en bloeddrukverlagend, vaatverwijdend, plaqueremmend en antimicrobieel effect heeft. Deze effecten zijn echter niet wetenschappelijk bewezen. Uitspraken over de gezondheidseffecten van stevia of steviolglycosiden zijn daarom niet toegestaan ​​op voedsel.

“Stevia zoetstof”

Deze formulering van zoetstof/zoetstof geeft de consument een verkeerde indruk van de samenstelling, omdat ze verwachten dat calorie-vrij product uitsluitend gemaakt van steviolglycosiden. Maar dat is in de meeste gevallen niet het geval.

Als vulstoffen worden vaak stoffen gebruikt die calorieën bevatten, zoals het polysacharide maltodextrine of tafelsuiker. Sommige fabrikanten gebruiken in plaats daarvan ook de calorievrije suikervervanger erythritol. Als je helemaal zonder calorieën wilt, moet je de ingrediëntenlijst daarom goed bestuderen.

Wat zijn de gezondheidsrisico's van stevia of steviolglycosiden?

De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) nam eerdere zorgen weg dat stevia kankerverwekkend en mutageen zou zijn, zolang de maximale niveaus maar in acht worden genomen.

Om ervoor te zorgen dat de door de EFSA vastgestelde dagelijkse inname (ADI-waarde) niet wordt overschreden, mogen slechts kleine hoeveelheden in voedsel worden gebruikt.

De ADI-waarde (Acceptable Daily Intake) geeft de hoeveelheid van een stof aan die gedurende het hele leven dagelijks kan worden geconsumeerd zonder dat er gezondheidsrisico's worden verwacht.

Voor steviolglycosiden is de ADI-waarde vier milligram per kilogram lichaamsgewicht. Dit kan gemakkelijk worden overschreden, vooral door kinderen vanwege hun lage lichaamsgewicht. Voor frisdranken gelden daarom lagere maximumgehalten. Steviolglycosiden zijn goedgekeurd voor meer dan 30 voedselcategorieën in de EU, dus verhoogde inname kan ook optreden als meerdere producten gezoet met stevia worden geconsumeerd.

Wat is stevia en wat zit erin?

De plant Stevia rebaudiana is ook wel bekend als sweetweed of honeyweed en komt oorspronkelijk uit Zuid-Amerika, maar wordt nu ook in China gekweekt. De bladeren van de plant bevatten zoet smakende plantaardige stoffen die steviolglycosiden worden genoemd. Traditioneel worden de gedroogde en gemalen steviabladeren in Zuid-Amerika gebruikt om thee en gerechten te zoeten.

Het mengsel van verschillende steviolglycosiden, dat uit de bladeren wordt gewonnen, wordt ook vaak stevia genoemd – niet helemaal correct. Glycosiden zijn plantaardige stoffen die zijn gehecht aan een suikerresidu voor oplosbaarheid in water en transport binnen de plant. Tot nu toe zijn er ongeveer elf steviolglycosiden bekend, die verantwoordelijk zijn voor de zoete smaak.

Andere ingrediënten in de bladeren zijn secundaire plantaardige stoffen, vitamine C, vitamine B1, ijzer, magnesium, selenium, zink en onverzadigde vetzuren.

Waar wordt stevia voor gebruikt?

Bij het gebruik van stevia moet onderscheid worden gemaakt tussen de steviabladeren en het stevia-extract.

De bladeren van de steviaplant zijn geclassificeerd als "novel foods" onder de zogenaamde Novel Food Regulation. Dit betekent dat het kruid pas als voedsel kan worden verkocht als is bewezen dat het onschadelijk is voor de gezondheid. Tot nu toe is dit niet gebeurd.

Er zijn echter twee uitzonderingen:

• Sinds 2017 kunnen steviabladeren worden toegevoegd als ingrediënt aan kruiden- en fruittheemengsels. Het gebruik ervan is echter verboden voor alle andere voedingsmiddelen.
• Het extract van de bladeren, de steviolglycosiden daarentegen, zijn goedgekeurd als zoetstof E 960 in de EU. Steviolglycosiden worden gebruikt in meer dan 30 voedselcategorieën, meestal caloriearme producten.

Zo vind je op de markt frisdranken, jams, yoghurts, ketchups, snoepjes, drop en zelfs chocolade gezoet met steviolglycosiden. De zoetstof is alleen goedgekeurd voor conventionele voedingsmiddelen en komt daarom niet voor in biologisch geproduceerde producten.

Tafelzoetstoffen, dwz hagelslag, vloeibare zoetstoffen of tabletten voor het zoeten van dranken of voedsel met steviolglycosiden, zijn ook op de markt te vinden.

Voor cosmetische preparaten worden waterige preparaten gemaakt met poeder van steviabladeren, die bijvoorbeeld in crèmes, lotions of badadditieven worden geroerd. Het poeder wordt ook vaak aangeboden voor tandverzorging.

Waar moet rekening mee worden gehouden bij het consumeren van stevia?

Bij het dagelijks consumeren van voedsel dat gezoet is met E 960, moeten consumenten ervoor zorgen dat ze voldoen aan de gespecificeerde aanvaardbare dagelijkse inname van 4 mg per kilogram lichaamsgewicht - bijzondere voorzichtigheid is geboden bij het gebruik van tafelzoetstoffen met steviolglycosiden, omdat de verpakking vaak corresponderende informatie ontbreekt.

• Tafelzoetstoffen met steviolglycosiden zijn vele malen duurder dan de hoeveelheid huishoudsuiker of andere zoetstoffen die qua zoetkracht vergelijkbaar is.
• Steviabladeren moeten een lange weg afleggen om bij ons te komen – het transport belast het milieu en het klimaat onnodig.
• Het gebruik van zoetstoffen ondersteunt ook het gewenningseffect aan de zoete smaak.
• Stevia-bladeren die als cosmetische producten op de markt worden gebracht, mogen niet als voedsel worden geëtiketteerd of de indruk wekken dat het om voedsel gaat.