John Myers
M’zaka zaposachedwapa, machenjezo okhudza kuwononga kwa dzuwa pakhungu lathu awonjezeka. Kuopsa kochokera ku kuwala kwa dzuŵa sikuyenera kunyalanyazidwa, chifukwa potsirizira pake iwo ali ndi udindo woyambitsa khansa yapakhungu. Ichi ndi chifukwa chake anthu ambiri akupewa kuwala kwa dzuwa - ndi zotsatira zofika patali pa thanzi la mtima wawo, mwa zina.
Vitamini D - hormone ya dzuwa
Kafukufuku wosiyanasiyana wa sayansi wasonyeza kuti vitamini D ndi ofanana kwambiri ndi mahomoni osiyanasiyana a steroid, choncho kuyambira pamenepo adatchedwa hormone. Kuyambira nthawi imeneyo, vitamini D yadziwika kuti ndi hormone ya dzuwa.
Kufotokozera kwa dzinali kuli chifukwa chakuti vitamini D amapangidwa ndi thupi lenilenilo, makamaka chifukwa cha kuwala kwa dzuwa.
Monga chinthu chauthenga, chimafika ku mafupa, minofu, ubongo, chitetezo cha mthupi, kapamba, ndi ziwalo zina zambiri za thupi kudzera m'magazi, kuti akwaniritse ntchito zake zenizeni kumeneko. Koma kodi thupi limatani likakhala ndi kusowa kwa vitamini D?
Tiwunikira funsoli pogwiritsa ntchito chitsanzo cha mtima wamtima.
Momwe vitamini D amapangidwira kuchokera ku kuwala kwa dzuwa
Kalambulabwalo wa vitamini D amapangidwa mu chiwindi. Pamene kuwala kwa dzuwa kumawalira pakhungu, vitamini D imayamba kukhala kalambulabwalo woyamba wa vitamini D3.
Khungu lokha limapanga kalambulabwalo wina wa vitamini D3 (cholecalciferol). Tsopano vitamini D3 iyenera kutengedwa kuchokera pakhungu kubwerera ku chiwindi, komwe imakonzedwanso.
Mavitamini omwe amachokera tsopano amatchedwa calcidiol ndipo amayimira maziko a kagayidwe ka vitamini D. Calcidiol kenako imafika m'maselo a thupi kudzera m'magazi, pomwe mawonekedwe a vitamini D3 - calcitriol - amapangidwa.
Chonde dziwani: Vitamini D3 amaperekedwa ngati chowonjezera chazakudya mu mawonekedwe a calcidiol. Calcitriol imapezeka ngati mankhwala olembedwa ndi dokotala.
Zowonjezera chifukwa chosowa dzuwa
Chikoka chofunikira cha vitamini D pa thanzi la mafupa chatsindikitsidwa kwazaka zambiri. Mlingo watsiku ndi tsiku wa 600 IU / tsiku udalimbikitsidwa kuti ukhale wokwanira, pomwe panthawi imodzimodziyo magazi a vitamini D a 20 ng/ml ankaonedwa kuti ndi abwino.
Masiku ano, akatswiri ambiri amalingalira kuti mtengowu uyenera kukhala osachepera 50 ng/ml kuti vitamini D ikhale ndi zotsatira zake zabwino. Chifukwa chopeza chatsopanochi, kuchuluka kwa 4,000 ku 10,000 IU ya vitamini D3 yotengedwa kudzera mu supplementation (zakudya zowonjezera zakudya) tsopano akukhulupirira kuti ndi mlingo woyenera, malinga ngati munthu sakhala ndi nthawi yokwanira padzuwa.
Komabe, kuchuluka kwa vitamini D komwe kumafunikira kuyenera kuganiziridwa payekhapayekha, chifukwa zimatengera zinthu zosiyanasiyana. Kumbali imodzi, poyambira, i.e. kuchuluka komwe kumapangidwa ndi thupi lokha, ziyenera kuganiziridwa.
Kuonjezera apo, ndalama zomwe zimatengedwa ndi matumbo zimasiyana kwambiri ndi mlingo woperekedwa. Izi zimadalira kwambiri thanzi la m'mimba.
Kuonjezera apo, kulemera kwa munthu kumathandizanso kwambiri. Popeza vitamini D ndi vitamini yosungunuka m'mafuta, nthawi zambiri imasowa osagwiritsidwa ntchito m'mafuta osungiramo mafuta, makamaka mwa anthu onenepa kwambiri.
Vitamini D3 ndi Vitamini K2
Ndikosatheka kumwa mopitirira muyeso pa vitamini D chifukwa cha kukhudzana ndi dzuwa pakhungu. Mkhalidwewu ndi wosiyana ndi supplementation ndi vitamini D3. Apa overdose, yomwe ingayambitse vuto la mtima, sikungathetsedwe kwathunthu.
Kuti mupindule bwino ndi zotsatira za vitamini D, vitamini D3 iyenera kutengedwa pamodzi ndi vitamini K2 (MK-7). Mavitamini onsewa akuwonetsa mphamvu ya synergetic, yomwe imatha kusungunula ma depositi a calcium m'mitsempha ndi m'mitsempha ya mtima ndikupita nawo komwe kuli kashiamu kwenikweni - m'mafupa.
Kutupa kumatha kuyambitsa matenda amtima
Vitamini D ali ndi zabwino zambiri pamtima dongosolo. Kupeza kumeneku ndikofunikira kwambiri, pomwe munthu wachiwiri aliyense amafa chifukwa cha matenda a dongosolo lino. Anthu omwe ali ndi vuto la kuthamanga kwa magazi amakhala ndi mwayi wodwala matenda a mtima kuwirikiza katatu kuposa omwe ali ndi vuto la kuthamanga kwa magazi.
Akatswiri ena amtima tsopano akufuna kuthetsa malingaliro olakwika ofala akuti cholesterol ndi yomwe imayambitsa matenda amtima. Amakhulupirira kuti kutupa kwa mitsempha, osati mafuta a kolesterolini, ndiko kumayambitsa mavuto onse a mtima ndi matenda a mtima.
Zomwe zimayambitsa kutupa kwa mitsempha
Gawo lalikulu la machitidwe otupawa ndi chifukwa cha zakudya zopanda thanzi. Akatswiri amtima amatsutsa kusowa kwa vitamini D kwa ena onse. Mfundoyi inatsimikiziridwa, mwa zina, mu kafukufuku wazaka zisanu ndi zitatu (Ludwigshafen risk study) pa anthu a 3000. Kafukufukuyu anapeza kuti kusowa kwa vitamini D kumawonjezera kwambiri chiopsezo cha kufa ndi matenda a mtima. Maphunziro a ku America atsimikiziranso kugwirizana kumeneku.
Kufotokozera za mphamvu ya vitamini D pokhudzana ndi matenda a mtima ndi mitsempha ya magazi kumachokera ku mfundo yakuti vitamini D imatha kuteteza ku kutupa kwa mitundu yonse.
Chifukwa cha zimenezi, n’zosadabwitsa kuti kafukufuku wambiri waposachedwapa watsimikizira kugwirizana pakati pa kusowa kwa vitamini D ndi kuchuluka kwa imfa ya anthu odwala matenda a mtima.
Kafukufuku waku Brazil pa vitamini D
Maphunziro omwe atchulidwawa adachitika m'zipatala zomwe zimasamalira odwala omwe ali ndi matenda a mtima. Imodzi mwa maphunzirowa idachitika ku Brazil ndipo idasindikizidwa mu 2012.
Mwa odwala 206 omwe adachita nawo kafukufukuyu, mlingo wa vitamini D m'magazi unayesedwa poyamba. Pambuyo pake, ophunzirawo adagawidwa m'magulu awiri. Gulu limodzi la odwala linali ndi mlingo wa vitamini D wa 10 ng / ml kapena pansi ndipo motero ankawoneka kuti alibe. Gulu lina linali ndi mlingo wa vitamini D wa 20 +/- 8ng/ml womwe unkaonedwa kuti ndi wabwinobwino. Kupatula apo, awa anali odwala omwe anali atadwala kale matenda a mtima.
Ochuluka kwambiri mwa ochita nawo kafukufuku omwe anali ndi vuto lalikulu la vitamini D adamwalira panthawi ya chithandizo m'chipatala kusiyana ndi odwala omwe magazi awo a vitamini D anali abwino pazochitika zawo.
Asayansi anafika pa mfundo zotsatirazi:
Kuperewera kwakukulu kwa vitamini D kumakhudza kwambiri kuchuluka kwaimfa kwa odwala omwe ali ndi vuto lalikulu la coronary syndrome (kusokonezeka kwa magazi m'mitsempha yama coronary).
Mwa kuyankhula kwina, mungathe kufa m'chipatala mutadwala matenda a mtima ngati mulibe vitamini D wokwanira m'magazi anu.
Kafukufuku waku Danish pa vitamini D
Mu Seputembala 2012, kafukufuku waku Danish yemwe adachitika ku Yunivesite ya Copenhagen mogwirizana ndi Chipatala cha Copenhagen University adanenedwa. Kafukufukuyu adakhudza anthu aku Danish oposa 10,000 omwe ma vitamini D adayesedwa pakati pa 1981 ndi 1983.
Mtsogoleri wa kafukufukuyu, Dr. Peter Brøndum-Jacobsen, adalengeza zotsatirazi:
Tawona kuti kuchepa kwa vitamini D m'magazi kumawonjezera kwambiri chiopsezo chokhala ndi matenda a mtima kapena kuwonjezereka kwa zinthu zomwe zilipo kale poyerekeza ndi mlingo woyenera wa vitamini D. Zotsatira zathu zasonyeza kuti chiopsezo chokhala ndi matenda a mtima wa ischemic chimawonjezeka ndi 40%. Matendawa amafotokoza kuchepa kwa mitsempha ya m'mitsempha, yomwe imayambitsa kusokonezeka kwakukulu kwa mitsempha ya mtima, kumayambitsa kupweteka pachifuwa, ndipo pamapeto pake kungayambitse matenda a mtima. Chiwopsezo chokhala ndi vuto la mtima chimawonjezeka ndi 64%. Chiwopsezo cha kufa msanga chikuwonjezeka ndi 57% ndipo chiopsezo cha kufa ndi matenda amtima chimawonjezeka ndi 81%.
Kafukufuku waku America pa vitamini D
Kafukufuku wina adachitika ku Heart Institute ku Intermountain Medical Center ku Salt Lake City, Utah. Kafukufukuyu adakhudza pafupifupi odwala 28,000 azaka zopitilira 50 omwe analibe matenda amtima panthawiyo. Mulingo wa vitamini D m'magazi udatsimikiziridwa koyamba kwa onse omwe adatenga nawo gawo. Kenaka adagawidwa m'magulu atatu malinga ndi zotsatira za kuyeza (mtengo wotsika kwambiri, mtengo wotsika, mtengo wamba). Mtengo wowongolera womwe umawonedwa ngati wabwinobwino mu kafukufukuyu unali 30 ng/ml.
Kafukufukuyu anapeza kuti odwala omwe anali ndi vitamini D wochepa kwambiri anali ndi mwayi wofa chifukwa cha kulephera kwa mtima kuwirikiza kawiri kuposa omwe anali ndi vitamini D wabwinobwino m'matupi awo. Kuonjezera apo, omwe adaphunzira nawo m'magulu omwe ali ndi mavitamini otsika kwambiri a vitamini D anali 78% omwe amatha kudwala sitiroko ndipo 45% amatha kudwala matenda a mitsempha ya mitsempha.
Ponseponse, zapezeka kuti kuchepa kwa vitamini D kumakhala kowirikiza kawiri kupangitsa kulephera kwa mtima kuposa anthu omwe ali ndi milingo yabwinobwino.
Gwero labwino kwambiri la vitamini D ndi dzuwa
Zotsatira zonse za kafukufuku wokhudzana ndi vitamini D zimasonyeza bwino kuti thupi lathu limadalira vitaminiyi kotero kuti matenda omwe angakhalenso chifukwa cha kusowa kwa vitamini D samakula poyamba. Gwiritsani ntchito chidziwitsochi kuti mupindule ndi thanzi lanu. Dziwonetseni nokha ku radiation yachilengedwe ya UV nthawi zambiri momwe mungathere. Lolani kuti dzuwa likhudze khungu lanu ngati n'kotheka, koma kumbukirani mfundo zotsatirazi:
- Osadziika padzuwa loyaka moto, chifukwa kuwala kwadzuwa kumakufikira ngakhale m'malo otetezedwa.
- Kutengera ndi mtundu wa khungu, kuyang'ana padzuwa sikuyenera kupitilira mphindi 5 mpaka 40.
- Pewani dzuwa masana, chifukwa ma radiation owopsa a UVA amakhala okwera kwambiri panthawiyi.
- Kwa kanthawi kochepa, musavale zodzitetezera ku dzuwa, chifukwa sunscreen ndi sun protection factor 15 pafupifupi imalepheretsa kupanga vitamini D.
- Mukawonanso zakudya zanu ndikuzikonza ngati kuli kofunikira, mtima wanu uyenera kumva bwino posachedwa.
