Crystal Nelson
Uwielbiamy czekoladę. Ale zważywszy na los wielu hodowców kakao, można stracić apetyt. Czekolada wytwarzana z kakao pochodzącego ze sprawiedliwego handlu nie nadwyręża naszych portfeli, ale pomaga drobnym rolnikom w Afryce, Ameryce Środkowej i Południowej wieść lepsze życie.
Nadużycia na plantacjach kakaowca, zwłaszcza w Afryce Zachodniej, znane są od co najmniej dwudziestu lat. W 2000 roku reportaż telewizji BBC zszokował świat. Dziennikarze odkryli handel dziećmi z Burkina Faso, Mali i Togo. Handlarze ludźmi sprzedawali dziewczęta i chłopców jako niewolników do uprawy kakao na Wybrzeżu Kości Słoniowej. Według Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa 71 procent wszystkich ziaren kakaowych w 2018 roku pochodziło z Afryki – a tylko 16 procent z Ameryki Południowej.
Po zdjęciach pojawiły się doniesienia prasowe i komentarze organizacji pozarządowych. Europejskie Stowarzyszenie Kakao, stowarzyszenie głównych europejskich handlarzy kakao, nazwało zarzuty fałszywymi i przesadzonymi. Branża powiedziała to, co branża często mówi w takich przypadkach: raporty nie są reprezentatywne dla wszystkich obszarów uprawy. Jakby to coś zmieniało.
Wtedy zareagowali politycy. W Stanach Zjednoczonych zaproponowano przepisy mające na celu zwalczanie niewolnictwa dzieci i wykorzystywania dzieci do pracy na plantacjach kakao. Byłby to ostry miecz w walce z niewolniczymi dziećmi. Zrobiłbym. Rozległy lobbing ze strony przemysłu kakaowego i czekoladowego obalił projekt.
Czekolada Sprawiedliwego Handlu – bez pracy dzieci
Pozostało miękkie, dobrowolne i niewiążące prawnie porozumienie, znane jako protokół Harkin-Engel. Podpisali ją w 2001 roku amerykańscy producenci czekolady oraz przedstawiciele World Cocoa Foundation – fundacji wspieranej przez największe firmy z branży. Sygnatariusze zobowiązali się do położenia kresu najgorszym formom pracy dzieci – takim jak niewolnictwo, praca przymusowa oraz praca szkodliwa dla zdrowia, bezpieczeństwa lub moralności – w przemyśle kakaowym.
Stało się: prawie nic. Rozpoczął się czas zwlekania. Do dziś dzieci pracują w branży czekoladowej. Stały się symbolem nieuczciwego handlu branży kakaowej. W 2010 roku duński dokument „Ciemna strona czekolady” pokazał, że protokół Harkin-Engel był praktycznie nieskuteczny.
Badanie przeprowadzone w 2015 roku przez Uniwersytet Tulane wykazało, że liczba dzieci pracujących na plantacjach kakao gwałtownie wzrosła. Na głównych obszarach upraw w Ghanie i Wybrzeżu Kości Słoniowej około 2.26 miliona dzieci w wieku od 5 do 17 lat pracuje przy produkcji kakao – w większości w niebezpiecznych warunkach.
A często wcale nie na utrzymanie swoich rodzin: organizacje praw człowieka od lat zwracają uwagę, że wiele dzieci pracujących przy produkcji kakao z dużym prawdopodobieństwem padnie ofiarą handlu ludźmi i niewolnictwa.
Uczciwe kakao: Uczciwa zapłata zamiast pracy dzieci
Ale rzeczywistość jest skomplikowana. W rzeczywistości ograniczenie pracy dzieci na plantacjach kakao nie pomogłoby rozwiązać problemu nieuczciwego handlu czekoladą. Wręcz przeciwnie: może nawet pogłębić ubóstwo drobnych rolników.
Zostało to wykazane w badaniu „Ciemna strona czekolady” z 2009 roku przeprowadzonym przez Südwind Research Institute. Ich autor, Friedel Hütz-Adams, wyjaśnia przyczynę: Po tym, jak kilka firm spożywczych ostrzegło swoich dostawców, aby nie korzystali z pracy dzieci podczas żniw, plony rolników spadły. Firmy takie jak Mars, Nestlé i Ferrero zażądały unikania pracy dzieci po tym, jak znalazły się pod presją doniesień o zatrudnianiu nieletnich pracowników na plantacjach.
Rozwiązanie leży nie tylko w zakazie pracy dzieci, ale także w bardziej sprawiedliwym wynagradzaniu drobnych rolników. Konieczne są uczciwe warunki handlowe. Sytuacja plantatorów kakao i ich rodzin może się poprawić tylko wtedy, gdy wzrosną ich dochody.
Uprawa kakao znów musi się opłacać
Wielkie korporacje przetwarzające kakao nie mogą już dłużej unikać zobowiązania, które poprawia sytuację dochodową drobnych rolników zajmujących się uprawą kakao. Bo w Ghanie były sondaże, według których tylko 20 procent hodowców kakao chce, żeby ich dzieci pracowały w tym zawodzie. Wielu wolałoby zmienić uprawę – na przykład na kauczuk.
Kłopotom grozi też główny eksporter, Wybrzeże Kości Słoniowej. W wielu tamtejszych regionach kwestia praw do ziemi nie została wyjaśniona. W wielu miejscach lokalni przywódcy, zwani wodzami, pozwalają imigrantom na oczyszczanie i uprawianie ziemi, o ile uprawiają kakao. Jeśli nastąpi reforma praw do ziemi, a rolnicy będą mogli sami decydować, co uprawiają, może również dojść do ucieczki z kakao na dużą skalę.
Jasna czekolada pomaga w walce z zubożeniem
Ponieważ uprawa kakao jest dla wielu rolników mało opłacalna. Cena kakao od dziesięcioleci jest daleka od swojego rekordowego poziomu. W 1980 roku plantatorzy kakao otrzymywali prawie 5,000 dolarów za tonę kakao, po uwzględnieniu inflacji, w 2000 roku było to zaledwie 1,200 dolarów. Tymczasem – latem 2020 r. – cena kakao ponownie wzrosła do ok. 2,100 dolarów, ale to wciąż za mało. Z drugiej strony kakao Fairtrade jest lepiej płatne: od 1 października 2019 r. cena minimalna Fairtrade wzrosła do 2,400 USD za tonę.
Ogólnie rzecz biorąc, ceny wahały się znacznie od lat. Powodem są nie tylko różne plony ze zbiorów kakao, ale także – czasem zmienna – sytuacja polityczna w krajach pochodzenia. Ponadto istnieją konsekwencje spekulacji finansowych i wahań kursu dolara, które utrudniają obliczenie ceny.
Niska cena kakao zubaża wielu rolników: na całym świecie kakao uprawia się w około czterech i pół miliona gospodarstw, a wiele milionów ludzi żyje z jego uprawy i sprzedaży. Jednak bardziej źle niż dobrze, i to chociaż w 2019 roku wyprodukowano więcej kakao o około 4.8 mln ton niż kiedykolwiek wcześniej. Jeśli rolnicy mogą żyć jeszcze krócej niż wcześniej iw związku z tym zmieniać produkt rolny, przemysł kakaowy i czekoladowy, który jest wart miliardy, ma problem.
Czekolada Sprawiedliwego Handlu robi postępy
Organizacje Sprawiedliwego Handlu obliczyły, jak wysoka musiałaby być cena kakao, aby rolnikom gwarantował godziwy dochód. To minimalna cena, jaką otrzymują rolnicy w systemie Fairtrade. W ten sposób możesz zaplanować swoje dochody z pewnością. Jeśli cena na rynku światowym wzrośnie powyżej tego podejścia, cena płacona w ramach sprawiedliwego handlu również wzrośnie.
Jednak w Niemczech lwia część wyrobów czekoladowych jest nadal wytwarzana w sposób konwencjonalny. Czekolada wytwarzana z kakao Sprawiedliwego Handlu pozostaje produktem marginalnym, ale poczyniła duże postępy, zwłaszcza w ostatnich latach. Sprzedaż kakao Fairtrade w Niemczech wzrosła ponad dziesięciokrotnie w latach 2014-2019, z 7,500 ton do około 79,000 2014 ton. Główny powód: Fairtrade International uruchomił swój program kakao w roku, w który zaangażowanych jest wiele tysięcy rolników. W przeciwieństwie do klasycznej pieczęci Fairtrade, nacisk kładziony jest nie na certyfikację produktu końcowego, ale na sam surowiec kakaowy.
Uczciwe kakao w Niemczech
Szybki wzrost targów kakao pokazuje, że temat dotarł do lokalnych konsumentów i producentów. Według Transfair udział kakao pochodzącego ze Sprawiedliwego Handlu wynosi obecnie około ośmiu procent. To, czy uznasz to za zdumiewająco wysokie, czy żałośnie niskie, jest kwestią gustu.
To, za czym Niemcy zdecydowanie wciąż mają upodobanie, to czekolada. Zafundujemy sobie równowartość 95 barów (według Federacji Przemysłu Niemieckiego) na mieszkańca i rok. Może przy kolejnym zakupie pomyślimy również o hodowcach kakao i zafundujemy im uczciwą cenę. To nie jest skomplikowane: czekoladę Fair Trade można teraz znaleźć w każdym dyskoncie.
