သံဓာတ်ချို့တဲ့ခြင်း- စောစောသိပြီး မှန်ကန်စွာ ကုသပါ။

သံဓာတ်ချို့တဲ့ သွေးအားနည်းရောဂါသည် သွေးအားနည်းခြင်း၏ အဖြစ်အများဆုံး အကြောင်းရင်းများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ သွေးအားနည်းရောဂါတွင်၊ ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါများသည် အောက်ဆီဂျင်လုံလောက်စွာ မရရှိပါ။ ပုံမှန် လက္ခဏာများမှာ မောပန်းနွမ်းနယ်ခြင်းနှင့် ယေဘူယျ အားနည်းခြင်း တို့ဖြစ်သည်။

ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ 30 ရာခိုင်နှုန်းခန့်သည် သံဓာတ်ချို့တဲ့သွေးအားနည်းရောဂါကို ခံစားနေကြရသည်။ သံဓာတ်ချို့တဲ့ခြင်းကြောင့် ခန္ဓာကိုယ်သည် လုံလောက်သော သွေးနီရောင်ခြယ်ပစ္စည်း (ဟေမိုဂလိုဘင်) မထုတ်လုပ်နိုင်ပါ။ ဟေမိုဂလိုဘင်သည် သွေးနီဥဆဲလ်များတွင် ရှိပြီး ၎င်း၏အလုပ်မှာ အောက်ဆီဂျင်ကို ချည်နှောင်ကာ လိုအပ်သည့်အခါ ဆဲလ်များထံ ပို့ဆောင်ရန်ဖြစ်သည်။

လူတစ်ယောက်မှာ သံဓာတ်ဘယ်လောက်လိုသလဲ။

လူသားများသည် အစာဖြင့် သံဓာတ်ကို စုပ်ယူရမည်ဖြစ်သည်။ မျှတသော အစားအစာတစ်ခုတွင် ပုံမှန်အားဖြင့် သံဓာတ်လုံလောက်စွာပါဝင်ပြီး တစ်နေ့တာလိုအပ်ချက်ကို ဖြည့်ဆည်းပေးသည်။ အထူးသဖြင့် အသား၊ ငါးနှင့် အခွံမာသီးများတွင် သံဓာတ်များစွာ ပါဝင်ပါသည်။ သက်သတ်လွတ်စားသူများသည် ၎င်းတို့၏ အစားအသောက်များတွင် သံဓာတ်ကြွယ်ဝသော အပင်များပါဝင်ရန် သေချာစေသင့်သည်။ ၎င်းတို့တွင်၊ အခြားအရာများထဲတွင်-

• ပဲပုပ်
• အဖြူရောင်ပဲ
• beetroot
• ပြောင်းဆန်
• ပန်းမပွင့်
• ကိုကိုသီး
• ဟင်းသီးဟင်းရွက်များ (ဥပမာ စမုန်ဖြူ၊ ပင်စိမ်း)
• အနက်ရောင်နှင့်အနီရောင် Currants
• elderberries
• ဘလက်ဘယ်ရီ
• ပိုးစာ

မျှတသောအစားအစာတစ်ခုတွင် တစ်နေ့လျှင် သံဓာတ် ၁၀ မှ ၁၅ မီလီဂရမ်ခန့် ပါဝင်ပါသည်။ ဒါပေမယ့် ခန္ဓာကိုယ်က သံဓာတ်ရဲ့ ငါးရာခိုင်နှုန်းကနေ ဆယ်ရာခိုင်နှုန်းကို အူထဲမှာရှိတဲ့ ဆဲလ်တွေကတဆင့် အစာကနေ စုပ်ယူနိုင်ပါတယ်။ ကျန်တာတွေကို ဝမ်းထဲမှာ စွန့်ထုတ်ပါတယ်။ ခန္ဓာကိုယ်က သံဓာတ်ဘယ်လောက်ဆုံးရှုံးပြီး တစ်နေ့ကို အစားထိုးဖို့ လိုအပ်တာတွေကတော့ အသက်အရွယ်နဲ့ ကျားမပေါ် မူတည်ပါတယ်။ သွေးဆုံးပြီး အမျိုးသားရော အမျိုးသမီးပါ နေ့စဉ် သံဓာတ် တစ်မီလီဂရမ်လောက် ဆုံးရှုံးပါတယ်။ လစဉ်ရာသီလာနေသော အမျိုးသမီးများသည် သုံးမီလီဂရမ်အထိ ဆုံးရှုံးသည်။ ကိုယ်ဝန်ဆောင်ချိန်နဲ့ နို့တိုက်ချိန်နဲ့ ကြီးထွားနေချိန်တွေမှာ သံဓာတ်လိုအပ်မှုလည်း တိုးလာပါတယ်။ ထို့ကြောင့် German Society for Nutrition မှ သံဓာတ်ကို နေ့စဉ် အစားအသောက်ဖြင့် စားသုံးရန် အကြံပြုထားသည်။

• အသက် 19 နှစ်နှင့်အထက် အမျိုးသားများနှင့် သွေးဆုံးအမျိုးသမီးများ- သံဓာတ် 10 မီလီဂရမ်
• အသက် 10 နှစ်နှင့်အထက် အမျိုးသမီးများနှင့် ရာသီလာသော အမျိုးသမီးများ- သံဓာတ် 15 မီလီဂရမ်
• မိခင်နို့တိုက်ကျွေးခြင်း- သံဓာတ် 20 မီလီဂရမ်
• ကိုယ်ဝန်ဆောင်အမျိုးသမီးများ - သံဓာတ် 30 မီလီဂရမ်

သွေးအားနည်းရောဂါလက္ခဏာများ

သွေးအားနည်းရောဂါတွင်၊ ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါများသည် အောက်ဆီဂျင်လုံလောက်စွာ မရရှိပါ။

ပုံမှန်တိုင်ကြားချက်များမှာ-

• လှတယ်
• မောပန်းခြင်း
• မူးဝြေခင်း
• ပင်ပန်းနွမ်းနယ်မှုနှင့် စွမ်းဆောင်ရည် ဆုံးရှုံးမှုတို့နှင့် ဆက်စပ်နေသော ယေဘူယျ ခံစားချက်
• အထူးသဖြင့် လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်နေစဉ် အသက်ရှူကြပ်ခြင်း။
• ရင်တုန်

အောက်ဖော်ပြပါများသည် သာမန်တိုင်ကြားမှုနည်းပါးသည်-

• ကြမ်းတမ်း၊ အက်ကွဲသောအသားအရေ
• ပါးစပ်ထောင့်များ ကွဲအက်ခြင်း။
• ကြွပ်ဆတ်လက်သည်း
• လက်သည်းများ အူကွေးခြင်း (အခေါင်းပေါက်သော လက်သည်းများ)
• မွဲခြောက်၊ ကြွပ်ဆတ်သောဆံပင်
• မျိုချသောအခါ လျှာပူလောင်ခြင်း။
• ပုံမှန်မဟုတ်သော အလိုဆန္ဒများ ဥပမာ၊ ထုံး၊ မြေကြီး သို့မဟုတ် ရေခဲတုံးများ

သံဓာတ်ချို့တဲ့ သွေးအားနည်းရောဂါကို စစ်ဆေးခြင်း။

ဆရာဝန်များသည် သံဓာတ်ချို့တဲ့သွေးအားနည်းရောဂါကို ပုံမှန်သွေးစစ်ဆေးမှုများပြုလုပ်ရာတွင် မတော်တဆဖြစ်တတ်ပါသည်။ သံဓာတ်ချို့တဲ့တဲ့အခါ ခန္ဓာကိုယ်က သံဓာတ်တွေကို အရင်စွန့်ထုတ်ပါတယ်။ ဤအရန်ငွေများ ကုန်ဆုံးသွားမှသာ သွေးအားနည်းရောဂါ ဖြစ်ပေါ်လာပါသည်။

သံဓာတ်ချို့တဲ့သည်ဟု သံသယရှိပါက ရောဂါရှာဖွေဖော်ထုတ်ရန်နှင့် အကြောင်းရင်းများကို ရှင်းလင်းရန်အတွက် သင့်မိသားစုဆရာဝန်ထံမှ အကြံဉာဏ်ရယူသင့်သည်။ ထို့ထက်၊ လူနေမှုပုံစံနှင့် စားသောက်မှုအလေ့အထများ၊ ယခင်ဖျားနာမှုများနှင့် ဆေးဝါးသောက်သုံးမှုတို့ကို စာရွက်စာတမ်းများနှင့်အတူ အသေးစိတ်ဆေးမှတ်တမ်း (anamnesis) ယူရန် အရေးကြီးပါသည်။ အမျိုးသမီးငယ်များတွင် ရာသီသွေးဆင်းခြင်း၏ အကြိမ်ရေ၊ ကြာချိန်နှင့် ပြင်းထန်မှုကို မှတ်တမ်းတင်ထားသင့်ပြီး သက်ကြီးရွယ်အိုများတွင် အစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်း သို့မဟုတ် ဆီးနှင့် လိင်အင်္ဂါများမှ သွေးထွက်ခြင်းဆိုင်ရာ မေးခွန်းများကို မေးမြန်းသင့်သည်။

သွေးစစ်ခြင်းနှင့် စစ်ဆေးမှုသည် သံဓာတ်မျှတမှုဆိုင်ရာ တိကျသောအချက်အလက်များကို ပေးပါသည်။ တိုင်းတာသည်-

• သွေးနီဥများ (erythrocytes) အရေအတွက် အလွန်နည်းပါက သွေးအားနည်းခြင်းကို ညွှန်ပြသည်။
• သွေးနီရောင်ခြယ်ပစ္စည်းပမာဏ (ဟေမိုဂလိုဘင်တန်ဖိုး၊ Hb တန်ဖိုး)- လျော့နည်းသွားပါက သွေးအားနည်းရောဂါ ရှိပါသည်။
• Hematocrit တန်ဖိုး (Hkt)- ၎င်းသည် သွေးထုထည်ရှိ သွေးအတွင်းရှိ အခဲအစိတ်အပိုင်းများ သို့မဟုတ် ဆဲလ်များ၏ အချိုးအစားကို တိုင်းတာသည်။ သွေးအတွင်းရှိဆဲလ်အများစုသည် erythrocytes ဖြစ်သောကြောင့်၊ hematocrit သည်သွေးနီဥအရေအတွက်နှင့်ပတ်သက်သောသွယ်ဝိုက်သောအချက်အလက်များကိုပေးပါသည်။ သို့သော်၊ အရည်ချိန်ခွင်လျှာပြောင်းလဲမှုများသည် ၎င်းအပေါ် အဆုံးအဖြတ်သက်ရောက်မှုရှိသည်။ hematocrit တန်ဖိုး လျော့ကျခြင်းသည် သွေးအားနည်းခြင်းကို ညွှန်ပြနိုင်သော်လည်း အခြားသော အကြောင်းအရင်းများလည်း ရှိနိုင်ပါသည်။
• Mean erythrocyte volume (MCV) - MCV သည် သွေးနီဥတစ်ဉီးချင်းစီ၏ ပမာဏကို တိုင်းတာသည်။ သံဓာတ်ချို့တဲ့သွေးအားနည်းရောဂါတွင် MCV လျော့နည်းသွားသည်။
• ပျမ်းမျှ erythrocyte ဟေမိုဂလိုဘင် (MCH)- MCH တန်ဖိုးသည် ပျမ်းမျှအားဖြင့် erythrocyte တစ်ခုတွင် သွေးနီရောင်ခြယ်ပစ္စည်းမည်မျှ ရှိနေသည်ကို ဖော်ပြသည်။ သံဓာတ်ချို့တဲ့သွေးအားနည်းရောဂါတွင်၊ MCH လျော့နည်းသွားသည်။
• Reticulocytes များသည် သွေးအတွင်းရှိ သွေးနီဥများ၏ အရွယ်မရောက်သေးသော ရှေ့ပြေးနိမိတ်များဖြစ်သည်။ သွေးနီဥများ ချို့တဲ့ခြင်းအတွက် ခန္ဓာကိုယ်သည် ရိုးတွင်းခြင်ဆီအတွင်းရှိ ၎င်း၏ အရန်အရာများမှ သွေးနီဥများကို ထုတ်လွှတ်သည်။ ထိုနေရာတွင် လုံလောက်သော ရင့်ကျက်သောဆဲလ်များ မရှိပါက၊ အပြည့်အဝ မရင့်ကျက်သော ရှေ့ပြေးနိမိတ်များ၊ reticulocytes များသည်လည်း သွေးထဲသို့ ထုတ်လွှတ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့်၊ သွေးထဲတွင် reticulocytes အများအပြားသည် သွေးနီဥများ ဆုံးရှုံးနေပြီး ခန္ဓာကိုယ်သည် ၎င်းတို့အား အမြန်ပြန်လည်ဖြည့်တင်းရန် ကြိုးစားနေကြောင်း ညွှန်ပြနေသည်။ သံဓာတ်ချို့တဲ့ သွေးအားနည်းရောဂါသည် သံဓာတ်ကို စားသုံးပြီးနောက် reticulocytes များ တိုးပွားလာပါသည်။
• Transferrin/transferrin saturation- Transferrin သည် သံဓာတ်အတွက် သယ်ယူပို့ဆောင်ပေးသည့် ပရိုတင်းတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် အူမှ သံဓာတ်ကို ခန္ဓာကိုယ်၏ စတိုးဆိုင်များဆီသို့ စုပ်ယူရန် တာဝန်ရှိသော အင်တာရိုဆိုက်များမှ သံဓာတ်ကို သယ်ဆောင်သည်။ Transferrin saturation ကျဆင်းခြင်းသည် ရောင်ရမ်းမှုကြောင့် ရောင်ရမ်းမှု လျော့နည်းသွားသောကြောင့် Transferrin သည် ရောင်ရမ်းမှုမရှိကြောင်း ညွှန်ပြနိုင်သည်။
• ပျော်ဝင်နိုင်သော transferrin receptor (sTfR): သွေးအတွင်းရှိ transferrin နှင့်ချည်နှောင်ထားသော သံဓာတ်သည် ဆဲလ်နံရံမှတစ်ဆင့် အထူး receptors၊ transferrin receptors မှတစ်ဆင့် သွေးနီဥများအတွင်းသို့ စုပ်ယူပါသည်။ ထို့ကြောင့် သံဓာတ်ချို့တဲ့သွေးအားနည်းရောဂါတွင် သွေးအတွင်းရှိ receptors အရေအတွက် တိုးလာခြင်းဖြစ်သည်။
• Ferritin (သိုလှောင်သံ)- ဤရေတွင်ပျော်ဝင်နိုင်သော ပရိုတင်းသည် သံဓာတ်ကို သိုလှောင်ထားပြီး ဆဲလ်များကို သံဓာတ်မထိခိုက်စေသော သက်ရောက်မှုများမှ ကာကွယ်ပေးသည်။ အသည်း၊ ရိုးတွင်းခြင်ဆီနှင့် သရက်ရွက် ဆဲလ်များတွင်သာမက ကြွက်သားများကဲ့သို့သော အခြားတစ်ရှူးများတွင်လည်း တွေ့ရပါသည်။ သွေးထဲတွင်တိုင်းတာထားသော ferritin သည် ခန္ဓာကိုယ်တွင်းရှိ သံဓာတ်များ မည်မျှပြည့်နေသည်ကို ညွှန်ပြသည်။ ferritin အဆင့်ကို လျှော့ချခြင်းသည် သံဓာတ်ချို့တဲ့သွေးအားနည်းခြင်း၏ အရေးကြီးဆုံး ညွှန်ပြချက်ဖြစ်သည်။ သို့သော် တစ်ချိန်တည်းတွင် ရောင်ရမ်းခြင်းရှိပါကလည်း မြင့်တက်လာနိုင်သည်။

သံဓာတ်ချို့တဲ့ပါက အကြောင်းရင်းကို ရှာဖွေရန် အရေးကြီးပါသည်။ သံသယရှိရောဂါရှာဖွေတွေ့ရှိမှုနှင့်သက်ဆိုင်ရာပုဂ္ဂိုလ်၏အသက်အရွယ်ပေါ်မူတည်၍ ဆရာဝန်သည် သင့်လျော်သောရောဂါရှာဖွေရေးအစီအမံများကို စတင်လုပ်ဆောင်သည်။ သံဓာတ်ချို့တဲ့သွေးအားနည်းရောဂါ၏နောက်ကွယ်တွင်မကြာခဏသွေးဆုံးရှုံးမှုသည် - ဤအခြေအနေတွင်၊ သွေးထွက်ခြင်းကိုအကြောင်းရင်းအဖြစ်ဆုံးဖြတ်ရမည်။ ပထမဦးစွာ ဝမ်းကိုသွေးစစ်ပါ။ ရလဒ်ပေါ်မူတည်၍ သွေးထွက်ခြင်းသံသယကို ဖယ်ရှားရန် သို့မဟုတ် အတည်ပြုရန် အစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်း endoscopy ပြုလုပ်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ ထို့အပြင်၊ ဆီးကိုသွေးစစ်ဆေးသင့်ပြီး အမျိုးသမီးများတွင် မီးယပ်စစ်ဆေးမှုကိုလည်း ပြုလုပ်နိုင်သည်။ နား၊ နှာခေါင်း၊ လည်ချောင်းဆရာဝန်မှ စစ်ဆေးခြင်းသည် နာတာရှည်သွေးကျရခြင်းအကြောင်းရင်းကို ရှာဖွေရန် ရောဂါရှာဖွေရေး၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းလည်းဖြစ်သည်။ အူမှ သံဓာတ်စုပ်ယူမှုတွင် အနှောက်အယှက်ဖြစ်ခြင်းကို တားဆီးရန် သံစုပ်ယူမှုစမ်းသပ်မှုသည် အဓိပ္ပာယ်ပြည့်ဝမှု မရှိခြင်းကြောင့် ယခုအခါတွင် ပုံမှန်အားဖြင့် ဖြုန်းတီးပစ်လိုက်ပါသည်။